ENGELLİ, ESKİ HÜKÜMLÜ VEYA TERÖRLE MÜCADELEDE MALUL SAYILMAYACAK ŞEKİLDE YARALANAN İSENİZ?

• KİMLER ENGELLİ, ESKİ HÜKÜMLÜ VE TERÖR MAĞDURU SAYILIR?

Yurtiçinde işe yerleştirme hizmetleri hakkında yönetmelik hükümlerine göre,

• Engelli: Doğuştan ya da sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişilerden tüm vücut fonksiyon kaybının en az yüzde kırk olduğu sağlık kurulu raporu ile belgelenenleri (m.3/1-e)
• Eski hükümlü: Bir yıldan uzun süreli bir cezadan veya Devlet memuru olmaya engel bir suçtan hüküm giyenleri, cezasını infaz kurumlarında tamamlayanları, cezası ertelenenleri, koşullu salıverilenleri, özel kanunlarda belirtilen şartlardan dolayı istihdam olanağı bulunmayanları ve ömür boyu kamu hizmetlerinden yasaklı bulunanları, (m.3/1-a).
• Terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan: 21/6/1927 tarihli ve 1111 sayılı Askerlik Kanunu veya 16/6/1927 tarihli ve 1076 sayılı Yedek Subaylar ve Yedek Askeri Memurlar Kanunu kapsamına giren ve askerlik hizmetini yaparken 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun 21 inci maddesinde sayılan terör olaylarının sebep ve tesiri sonucu malul sayılmayacak şekilde yaralananlardan(Değişik ibare:RG-6/8/2014-29080) sağlık raporu ve terörle mücadelede yaralandığını gösteren komutanlık yazısı ile durumlarını (Değişik ibare:RG-6/8/2014-29080) belgelendirenleri,  ifade eder (3/1-g).
• ENGELLİ, ESKİ HÜKÜMLÜ VE TERÖRLE MÜCADELEDE MALUL SAYILMAYACAK ŞEKİLDE YARALANANLARIN BU HAKLARDAN YARARLANABİLMELERİNİN ÖN KOŞULU NEDİR?
• (Değişik: RG-6/12/2012-28489)Kaydolan iş arayanlardan (Değişik ibare: RG-2/8/2013-28726) engelli, eski hükümlü, terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan statüsünde veya öncelik hakkına sahip olduğunu beyan edenler, durumlarını Kurum (Türkiye İş Kurumu) ünitesine belgeleyene kadar bu statüde değerlendirilmezler  (4/2).
• (Değişik ibare: RG-2/8/2013-28726)Engelliler için “Sağlık Kurulu Raporu”na, eski hükümlüler için “Eski Hükümlü Belgesi”ne, terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralananlar için (Değişik ibare: RG-6/8/2014-29080) Sağlık Raporu ve terörle mücadelede yaralandığını belgeleyen “Komutanlık Yazısı”na, öncelik hakkına sahip olanlar için de bu durumlarını kanıtlayıcı belgeye sahip olmaları gerekir  (4/3).

• HANGİ İŞVERENLER ENGELLİ,  ESKİ HÜKÜMLÜ VE TERÖR MAĞDURU ÇALIŞTIRMAKLA YÜKÜMLÜDÜRLER?
• İşverenler; 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları, özel sektör işyerlerinde yüzde üç(Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli, kamu işyerlerinde ise yüzde dört (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli ile yüzde iki eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan işçiyi, (İş K. m.30; Yön.10/1a).
• Tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde 51 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726)engelli, kamu işyerlerinde ise yüzde dört (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli ile yüzde iki eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler (Yön.10/1b).

• ENGELLİ VE ESKİ HÜKÜMLÜ ÇALIŞTIRMAKLA YÜKÜMLÜ OLAN İŞVERENLERİN BU YÜKÜMLÜLÜKLERİNE AYKIRI DAVRANMASININ SONUÇLARI NELERDİR?
• 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesindeki hükümlere aykırı olarak engelli ve eski hükümlü çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her engelli ve eski hükümlü ve çalıştırmadığı her ay için 2,095 (2015 Yılı için) Türk Lirası idari para cezası verilir. Kamu kuruluşları da bu para cezasından hiçbir şekilde muaf tutulamaz (İş K. m.101).

• Kanunda öngörülen idari para cezaları Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürünce verilir. Birden fazla ilde işyerleri bulunan işverenlere uygulanacak idari para cezası ise işyerlerinin merkezinin bulunduğu yerdeki Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürünce verilir ve genel esaslara göre tahsil edilir (İş K. m.108).

• ENGELLİ VE ESKİ HÜKÜMLÜ VEYA TERÖRLE MÜCADELEDE MALUL SAYILMAYACAK ŞEKİLDE YARALANAN İŞÇİ SAYISININ TESPİTİ NASIL YAPILIR?
• (Değişik ibare: RG-2/8/2013-28726) Zorunlu çalıştırılacak (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli, eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan işçi sayısının tespitinde belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan tüm işçiler esas alınır. Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve işyerindeki tam süreli çalışan işçi sayısına ilave edilir. İşyerinde kısmi süreli olarak çalıştırılan (Değişik ibare: RG-2/8/2013-28726) engelli ve eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan işçi bulunması halinde bunlar da çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve toplam işçi sayısından düşülür. Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz. Yarım ve daha fazla olan kesirler tama dönüştürülür  (İş K. m.30, Yön. m.11/1).

• İşyerlerindeki işçi sayısının tespitinde yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar hesaba katılmaz (İş K. m.30, Yön. m.11/2).

• 10/6/2004 tarihli ve 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanuna göre kurulan özel güvenlik şirketleri ile kurumların kendi ihtiyacı için kurduğu güvenlik birimlerinde güvenlik elemanı olarak çalışan işçiler(Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli, eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan işçi sayısının tespitinde dikkate alınmaz (Yön. m.11/3).

• (Değişik ibare: RG-2/8/2013-28726) engelli, eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralananların talebi halinde, işyerlerinde kısmi süreli çalışma yapan işveren tarafından (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli, eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralananlar kısmi süreli iş sözleşmesiyle de istihdam edilebilir. Zorunlu çalıştırma yükümlülüğü, kısmi süreli çalıştırma ile karşılanmak istendiğinde, kısmi süreli işçi sayısı birinci fıkrada belirtilen usul ile belirlenir (Yön. m.11/4).
• Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır (İş K. m.30, Yön. m.11/5).
• Çalıştırılan(Değişik ibare: RG-2/8/2013-28726) engelli, eski hükümlü ve terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan işçiler, toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz (Yön. m.11/6).
• ENGELLİ VE ESKİ HÜKÜMLÜ İSTİHDAMINDA İŞBİRLİĞİ NASIL SAĞLANIR?
• (Değişik: RG-2/8/2013-28726)Engellilerin yapabilecekleri işler ile işyerinde genel esaslar dışında tabi olacağı hükümlerin tespiti, engelli ve eski hükümlülere ilişkin ilgili kurumlar tarafından erişilebilir bir veri paylaşım sistemi oluşturulması amacıyla; Kurum, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü ile işbirliği yapar. Yapılacak işbirliğine ilişkin usul ve esaslar, protokolle belirlenir (Yön. m.12/2).
• ENGELLİ VE ESKİ HÜKÜMLÜ VEYA TERÖRLE MÜCADELEDE MALUL SAYILMAYACAK ŞEKİLDE YARALANAN İŞÇİLER NASIL İSTİHDAM EDİLİR?

• Kamu ve özel sektör işverenleri, çalıştırmakla yükümlü oldukları (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli ve eski hükümlü veya (Ek ibare:RG-6/12/2012-28489) terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan işçileri Türkiye İş  Kurumu aracılığıyla sağlar (İş K. m.30, Yön. m.13/1).
• Kurum aracılığı olmadan(Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli istihdam eden özel sektör işvereni, (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engellinin işe başlama tarihinden itibaren bu durumu en geç onbeş iş günü içinde Kuruma bildirmesi ve tescil ettirmesi zorunludur. Kurum tarafından tescili yapılmayan işçi (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli statüsünde değerlendirilmez  (Yön. m.13/2).
• İşyerinin işçisi iken(Değişik ibare: RG-2/8/2013-28726) engelli duruma düşenlere öncelik tanınır (İş K. m.30, Yön. m.13/3).
• İŞVERENLER HANGİ SÜRE İÇİNDE KURUMDAN TALEPTE BULUNMAK ZORUNDADIR?
• Kamu ve özel sektör işverenleri, çalıştırmakla yükümlü bulundukları işçileri, yükümlülüğün doğmasından itibaren beş iş günü içinde niteliklerini de belirterek Kurumdan talep eder (Yön. m.14/1).

• Taleplerde, işyerinde yapılan işin gerektirdiği ağırlıklı vasıfların üstünde istihdamı zorlaştırıcı şartlar öne sürülemez (Yön. m.14/2).

• İŞVERENLER, HANGİ SÜRE İÇİNDE AÇIĞINI KAPATMAK ZORUNDADIR?
• Eski hükümlü statüsündeki işçi taleplerinde, eski hükümlüler arasında suç tasnifine göre ayrım yapılamaz (Yön. m.14/4).
• (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726)Engelli statüsündeki işçi taleplerinde, işin niteliği gerektirmediği sürece, (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engellilik oranına üst sınır getirilemez ve (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engel grupları arasında ayrım yapılamaz (Yön. m.14/3).
• Özel sektör işvereni,(Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli açığını yükümlülüğün doğduğu andan itibaren otuz gün içinde karşılamak zorundadır  (Yön. m.15/1).
• (Değişik:RG-6/8/2014-29080) Kurum, özel sektör işvereninin engelli talep tarihinden itibaren en geç on gün içinde, başvuranlardan nitelikleri uygun engellileri durumlarını ve niteliklerini belirten belgelerle birlikte işverenle görüştürür. İşveren bu görüşmeden itibaren engelli açığını, en geç on beş gün içinde, Kurum tarafından görüştürülenler ya da Kurum portalında kayıtlı diğer engelli iş arayanları bizzat seçerek veya kendi imkânlarıyla temin edeceği engelliler arasından karşılar. İşe alınanları ve alınmayanları, alınmayış nedenlerini de belirterek Kuruma bildirir (Yön. m.15/2).
• Kamu işyerlerinin(Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli ve eski hükümlü (Ek ibare:RG-6/12/2012-28489) veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan talepleri, kamuda işçi istihdamına ilişkin mevzuat hükümleri çerçevesinde karşılanır (Yön. m.15/3).
• ÇALIŞIRKEN BU KAPSAMA GİRENLERİN TESCİLİ NASIL YAPILIR?
• Çalışırken (Değişik ibare :RG-2/8/2013-28726) engelli, eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan ve iş akdi feshedilmeyenler için tescil talebinde bulunulması halinde gerekli belgelerine istinaden Kurumca (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli, eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan olarak tescilleri yapılır (Yön. m.16/1).
• AYRIMCILIK YASAĞI
• İşe alınmada; iş seçiminden, başvuru formları, seçim süreci, teknik değerlendirme, önerilen çalışma süreleri ve şartlarına kadar olan aşamaların hiçbirinde(Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelliler, eski hükümlüler veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralananlar aleyhine ayrımcı uygulamalarda bulunulamaz (Yön. m.17/1).

• Çalışan(Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engellilerin ve eski hükümlülerin veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralananların aleyhine sonuç doğuracak şekilde, diğer kişilerden farklı muamelede bulunulamaz(Yön. m.17/2).
• Ayrımcılık veya farklı muamele gösteren kamu kurum ve kuruluşları ile işverenler için 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 122 nci maddesi hükümleri uygulanır (Yön. m.17/3).
• İŞVERENLER, ENGELLİLERİN ÇALIŞMALARINI KOLAYLAŞTIRACAK TADBİRLERİ ALMAKLA YÜKÜMLÜ MÜDÜRLER?

• ENGELLİLER HANGİ İŞLERDE ÇALIŞTIRILAMAZLAR?
• Uygun koşulların varlığı halinde çalışma sürelerinin başlangıç ve bitiş saatleri iş kanunlarında belirtilen sürelerden az olmamak koşuluyla,(Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engellinin durumuna göre belirlenebilir  (Yön. m.18/2).
• İşverenler, işyerlerini (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engellilerin çalışmalarını kolaylaştıracak ve işin(Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli çalışana uygunluğunu sağlayacak şekilde hazırlamak, sağlıkları için gerekli tedbirleri almak, mesleklerinde veya mesleklerine yakın işlerde çalıştırmak, işleriyle ilgili bilgi ve yeteneklerini geliştirmek, çalışmaları için gerekli araç ve gereçleri sağlamak zorundadırlar  (Yön. m.18/1).
• Yer altı ve su altı işlerinde(Değişik ibare: RG-2/8/2013-28726) engelli işçi çalıştırılamaz.
• (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726)engelliler, sağlık kurulu raporunda çalıştırılamayacakları belirtilen işlerde çalıştırılamaz (Yön. m.19/1).
• ESKİ HÜKÜMLÜLER HANGİ İŞYERLERİNDE ÇALIŞTIRILAMAZLAR?

• Eski hükümlülerin, herhangi bir sınırlama olmaksızın kamuya ait işyerlerinde çalıştırılmaları esastır. Ancak, kamu güvenliği ile ilgili hizmet üreten işyerlerinde eski hükümlü çalıştırılamaz. Bu kapsamdaki işyerleri  ilgisine göre, Adalet, Milli Savunma, İçişleri ve Milli Eğitim Bakanlıklarının görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından tespit edilir (Yön. m.20/1).
• (Ek:RG-6/12/2012-28489)Eski hükümlü çalıştırılamayacağı tespit edilen işyerlerindeki bu çalıştırma yükümlülüğü, terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralananlar arasından karşılanır  (Yön. m.20/2).
• ENGELLİ, ESKİ HÜKÜMLÜ VEYA TERÖRLE MÜCADELEDE MALUL SAYILMAYACAK ŞEKİLDE YARALANAN ÇALIŞTIRMAYAN İŞVERENLERİ HANGİ KURUM DENETLER?

• (Değişik:RG-6/12/2012-28489)Bu Yönetmelik kapsamındaki işyerlerinde çalıştırılacak (Değişik ibare:RG-2/8/2013-28726) engelli, eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan işçilerle ilgili yapılacak denetim, 4857 sayılı İş Kanununun öngördüğü çalışma hayatının denetimi ve teftişi esaslarına göre iş müfettişlerince yapılır (Yön. m.21/1).

• (Değişik:RG-6/12/2012-28489) (Değişik ibare:RG-6/8/2014-29080)Engelli ve eski hükümlü işçi çalıştırılmasına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmediği tespit edilen işveren hakkında 4857 sayılı İş Kanununun 101 inci maddesinde belirtilen idari para cezası, aynı Kanunun 108 inci maddesi gereğince, işyerinin bulunduğu yerdeki Çalışma ve İş Kurumu  İl Müdürü tarafından doğrudan verilir (Yön. m.21/2).

• Kurum tarafından, kamu ve özel kesim işyerlerinden iş ve işgücü konularında bilgi istenildiğinde, belirtilen süre içinde bilgi verilmesi zorunludur. Bu bildirim yükümlülüğüne aykırı hareket eden özel kesim işyerlerine 4904 sayılı Türkiye İş Kurumu Kanununun 20 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi gereğince idari para cezası verilir. Toplanan bilgiler, Kurum hizmetlerinden başka amaçla kullanılamaz (Yön. m.21/3).