Lütfi İNCİROĞLU

(E. ÇSGB Çalışma Genel Müdür Yardımcısı)

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNDEN SONRA REKABET YASAĞI NE KADAR SÜREYLE İŞÇİYİ BAĞLAR?

4857 sayılı İş Kanunu’nda rekabet yasağı sözleşmesi düzenlenmiş değildir. Buna ilişkin düzenlemeler 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda yer almaktadır. Esasen işçinin sadakat borcu kapsamında işverenine karşı rekabet etmeme borcu bulunmaktadır. Şayet iş sözleşmesinin sona ermesinden sonra da bu borç devam ettirilmek istenilirse o zaman ya iş sözleşmesine rekabet yasağı kaydı koymak ya da bu amaçla rekabet yasağı sözleşmesi yapmak gerekir.

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda rekabet sözleşmesi, fiil ehliyetine sahip olan işçinin işverene karşı, iş sözleşmesinin sona ermesinden sonra herhangi bir şekilde onunla rekabet etmekten, özellikle kendi hesabına rakip bir işyeri/işletme açmaktan, başka bir rakip işyerinde/işletmede çalışmaktan veya bunların dışında, rakip işyeriyle/işletmeyle başka türden bir çıkar ilişkisine girişmekten kaçınmayı yazılı olarak üstlendiği sözleşme olarak tanımlanmıştır (m.444/1).

İşçi ile işveren arasında imzalanacak rekabet yasağı sözleşmesinin geçerli olabilmesi,

• Rekabet yasağı kaydı, ancak iş ilişkisi işçiye müşteri çevresi veya üretim sırları ya da işverenin yaptığı işler hakkında bilgi edinme imkânı sağlıyorsa,
• Aynı zamanda bu bilgilerin kullanılması, işverenin önemli bir zararına neden olacak nitelikte olmasına bağlıdır (TBK m.444/2).

Öte yandan, rekabet yasağı sözleşmesi işçi açısından önemli engellemeler içermektedir. Bu da işçinin ekonomik geleceği açısından risk teşkil edebilir. Bu nedenle 6098 sayılı Kanun rekabet yasağına bazı sınırlamalar getirmiştir. Rekabet yasağı, işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye düşürecek biçimde yer, zaman ve işlerin türü bakımından uygun olmayan sınırlamalar içermez ve rekabet yasağı sözleşmesinin süresi, özel durum ve koşullar dışında iki yılı aşamaz (TBK m.445/1). Rekabet yasağının süresi, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihte başlar. Yasak süresince açılacak bir dava sürenin işlemesine engel olmaz. İki yılı aşan süreyle rekabet yasağı getirilmesine imkân veren “özel durum ve koşullar”ın varlığını ispat yükü, işverene aittir.

6098 sayılı Kanun hakime rekabet yasağını sınırlandırabilme yetkisinin vermiştir. Buna göre, hakim, aşırı nitelikteki rekabet yasağını, bütün durum ve koşulları serbestçe değerlendirmek ve işverenin üstlenmiş olabileceği karşı edimi de hakkaniyete uygun biçimde göz önünde tutmak suretiyle, kapsamı veya süresi bakımından sınırlayabilir (TBK m.445/2).

Kanunda herhangi bir kısıtlama olmadığından iş sözleşmesinin belirli ya da belirsiz süreli olmasına bakılmaksızın rekabet yasağı kararlaştırılabilir. Rekabet yasağı, iş sözleşmesi kurulurken kararlaştırılabileceği gibi, iş sözleşmesi kurulduktan sonra ve devam ederken de kararlaştırılabilir. Rekabet yasağına ilişkin sözleşme en erken iş sözleşmesinin yapıldığı tarihte yapılabilir. Yani, iş sözleşmesi yapılmadan önceki veya bittikten sonraki bir tarihte rekabet yasağı sözleşmesi yapılamaz.