4857 sayılı İş Kanunu’nun 46 ncı maddesinde, “işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir.

Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.

Hafta tatili izni kesintisiz en az yirmdört saattir. Bunun altında bir süre haftalık izin verilmesi durumunda, usulüne uygun olarak hafta tatili izni verilmemiş sayılır. Başka bir anlatımla hafta tatili bölünerek kullandırılamaz. Buna göre, hafta tatilinin yirmi dört saatten az kullandırılması halinde, hafta tatili hiç kullandırılmamış sayılır.

Öte yandan uygulamada en çok karşılaşılan uyuşmazlık konularından birisi de işçinin hafta tatili gününde (7 nci gün) çalıştırılmak istenmesinden kaynaklanmaktadır. Hemen belirtelim ki, işveren hafta tatilinde çalışma talebini kabul etmeyen işçiyi, “haklı nedenle” (İşK. md.25/II, h) tazminatsız olarak işten çıkaramayacağı gibi, “geçerli nedenle” de (İşK. md.18) çıkaramaz. Yasanın emredici nitelikteki bu hükmünün aksinin sözleşmelerle dahi kararlaştırılması mümkün değildir. Bir başka deyişle, işveren işçisine hafta tatili vermek zorundadır.

Buna rağmen hafta tatili çalışmalarının ülkemizde yaygın bir uygulama alanı bulduğu bilinen bir gerçektir. İşverenin işçisini normal haftalık iş süresini tamamladıktan sonra hafta tatili günü de çalıştırdığı bu gibi hallerde işçiye hafta tatili ücreti dışında %50 artırımlı ücret ödemek zorundadır. Başka bir deyişle, işçinin kendisine bir iş karşılığı olmaksızın ödenen bir gündelik hafta tatili ücretine ek olarak ödenmesi gereken %50 artırımlı bir buçuk gündelikle birlikte, toplam iki buçuk gündelik tutarında ücret ödenmesi gerekir. Bununla birlikte, hafta tatilinde çalıştığının ispat külfeti işçiye (Yarg.9.HD.14.04.1997, 1674/7413) hafta içinde bir gün izin verildiğinin veya ücretinin ödendiğinin ispat külfeti işverene aittir (Yarg.9.HD.18.12.1996, 14576/22643).

Bununla birlikte, ulusal bayram ve genel tatil günlerinden birinin “hafta tatiline” (örneğin pazar gününe) “rastlaması” (geçişmesi, tedahül etmesi) halinde “sadece bir tatil günü ücretinin” verilmesi gerektiği kabul edilmiştir (Yarg.9.HD.18.12.1970, 10027/11680). Aynı şekilde, ulusal bayram ve tatil günlerinden birinin çalışılmayan cumartesi gününe rastlaması halinde de “bunun tamamen bir takvim rastlantısı olduğu” kabul edilmiş; ayrıca bir ücret ödenmesine gerek görülmemiştir (Yarg.9.HD.20.06.1974, 30174/12817). Ancak, ulusal bayram ve genel tatil gününe rastlayan hafta tatili veya çalışılmayan cumartesi günü işyerine giderek “çalışan işçiye”, haftalık 45 saatlik normal iş süresinin üstünde yapılan bu çalışması “fazla çalışma” sayılarak ücreti %50 artırımlı ödenmesi gerekir. Bir başka deyişle, hafta tatili (pazar) çalışmalarında olduğu gibi, işçi rastlantılı (geçişmeli) bu günlerde çalışması karşılığı bir günlük tatil ücretine ek olarak bir buçuk günlük “hafta tatilinde çalışma ücreti” ile birlikte toplam iki buçuk günlük ücrete hak kazanır.

Ulusal Bayram ve Genel Tatil günü olarak kabul edilen günlerde, işyerinde işçiler çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir. Ayrıca, gün dönümü gece saat: 24.00 veya 00.00 dan itibaren başladığından, bu saatten sonra çalışan normal mesaili veya vardiyalı işçilerden kimler çalışmış ise, çalışılan her gün için ücretleri bir kat fazlası ile ödenir. Burada ifade edilen “bir kat” deyiminden, “bir iş karşılığı olmaksızın anılan günlerde çalışanlara ilave bir yevmiye verilmesi” anlaşılmalıdır (İnciroğlu, Lütfi, Güncel Yargıtay Kararları Işığında Açıklamalı Yeni İş Kanunu, s.311).

Sonuç olarak işçilerin Ulusal Bayram ve Genel Tatil günlerinde çalıştırılıp, ertesi gün ya da başka bir zaman izin verilmesi yasal değildir. Asıl olan çalışmaları karşılığı Yasanın öngördüğü zamlı ücreti ödemektir. Yargıtay Dokuzuncu Hukuk Dairesine göre de “İş Kanunu’nda fiili izin müessesesi yalnızca fazla çalışma için öngörülmüş olup çalışılan hafta ve genel tatil karşılığı izinle telafi edilemez (Yarg.9.HD.25.06.2018 T., E.2018/5764, K.2018/13666). İşçilerin hafta ve genel tatil yapmayarak çalışmaları halinde, hafta tatilinde her gün için 1,5 kat, genel tatillerde ise, 1 kat fazla günlük ücret ödenir.