4857 sayılı İş Kanunu’nun 74 üncü maddesinin 7 nci fıkrasına göre, “Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır”. Aynı Kanunun 66 ncı maddesinin birinci fıkrasının e bendinde de “Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler” çalışma süresinden sayılmıştır. Süt izni yasadan kaynaklanan bir mazeret iznidir ve yasal haktır. Kural olarak da ücrete tabidir. Ancak ertelenmeme özelliği vardır ve sonradan kullanılamaz. Bu nedenle de doğduğu an kullanılması için işçi tarafından talep edilmesi gerekir. İşçinin bunu yerine ücret talep etmesi hukuka aykırılık oluşturur. Esasında süt izni anneye değil çocuğa verilen bir haktır. Çocuğun sağlıklı gelişimi düşünülerek yapılan bir yasal düzenlemedir. Dolayısıyla amacı dışında kullanılması doğru değildir. Kaldı ki bu iznin toplu kullanılması dahi uygun görülmemiştir.

Yargıtay’a göre, “4857 sayılı Yasanın 74.maddesine göre kadın işçilere 1 yaşından küçük çocuklarını emzirebilmeleri için günde 1,5 saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. İşçi süt iznini toplamak suretiyle toplu kullanma talebinde bulunamaz. İşverence süt izni verilmemesinin yaptırımı da idari para cezası olarak anılan yasanın 104. maddesinde öngörülmüştür. Belirtmek gerekir ki ceza yaptırımına bağlanan bir davranışın hukuki bir yaptırımı da olmalıdır.

Süt izni yasadan kaynaklanan bir mazeret iznidir ve yasal haktır. Kural olarak da ücrete tabidir. Ancak ertelenmeme özelliği vardır ve sonradan kullanılamaz. Bu nedenle de doğduğu an kullanılması için işçi tarafından talep edilmesi gerekir. Her ne kadar süt izni karşılığı ücret öngörülmemiş ise de işçiye verilmemesi halinde bağlanan cezai yaptırım gibi hukuki bir yaptırım da bağlanmalıdır.

İşçi süt izni olan günlük 1,5 saatlik zamanda çalışmış ise bunun karşılığı mesai yaptığından, fazla mesai olarak değerlendirilmeli ve fazla mesainin karşılığı ücret hesaplanıp hüküm altına alınmalıdır.

Somut uyuşmazlıkta davacı doğum sonrası süt izni kullandırılmadığını iddia etmiş, davalı ise davacının bu yönde bir başvurusu olmadığını savunmuştur.

Mahkemece öncelikle davacının doğum yaptığı tarihten, doğan çocuğun bir yaşına geldiği tarihe kadar davacının kullandığı doğum ve diğer izinli olduğu günler dışında kullanması gereken günlük 1,5 saatten toplam verilmesi gereken süt izni belirlenmeli, varsa verilen izin mahsup edilmeli, kalan kısım ise kullanılması gereken tarihteki ücret üzerinden fazla mesai ücreti olarak hesaplanıp süt izni alacağı olarak hüküm altına alınmalıdır” (Y9HD.2.4.2018 T., E.2017/5607, K.2018/7152 Legalbank).

Öte yandan işverenin işçiye süt izni vermemesi ve bu süre içinde çalıştırmasının hukuki sonucu Kanunda düzenlenmemiştir. İş Kanunu m.104’de kadın işçiye analık izni ile ücretsiz izin verilmemesinin cezai yaptırımı 2.292 TL olarak düzenlenmiş olmasına rağmen süt izni vermemesinin hukuki yaptırımı düzenlenmemiştir. Buradaki Kanun boşluğu 4857 sayılı Kanunu m.27 ile doldurulmalıdır. Nasıl ki iş arama izinlerinde bu sürelerde işçinin çalıştırılması durumunda ücretlerine ilave olarak yüzde yüz zamlı ücret ödeniyorsa, süt izninin işveren tarafından verilmemesi ve bu sürelerde işçinin çalıştırılması halinde de ücretine ilave olarak yüzde yüz zamlı ücret ödenmelidir.

Sonuç olarak, emziren kadın işçiye verilmesi gereken emzirme süresi günlük çalışma süresine dahildir ve bu izin ücretlidir (İşK. m.66/1-(e)). Kadın işçi bu süre zarfında çalışmadan ücrete hak kazanır. Ancak emzirme izin hakkı annenin çocuğunu emzirmesi için verilen bir hak olması nedeniyle, kadın işçinin emzirme izni yerine ilave ücret talep etmesi doğru değildir. Bu kapsamda işverenin de bunu karşılaması hukuka uygun değildir. Öte yandan işverenin kadın işçiye emzirme izni vermemesi ve bu sürelerde çalıştırması halinde, işçiye ilave ücret ödenmesi gerektiğine dair bir düzenleme de yoktur. Kanun boşluğu İşK m.27’deki iş arama izninde olduğu gibi bu süreye ilişkin ücretine ilave olarak çalıştırılan sürelerin ücreti yüzde yüz zamlı ödenmelidir.